Büyük Oyun planını işleyen devletler kim diye bakarsak; Britanya İmparatorluğu, Çarlık Rusya’sı ve Mançu İmparatorluğudur. Gördüğümüz gibi toprak Türk toprağı olmasına rağmen mücadele edenler içinde 19. yüzyılda Türkler bulunmamaktadır. Çarlık Rusya’sı ile Mançu İmparatorluğu bölgede hakim olmak ister kendi açılarından ama Britanya İmparatorluğu bu çok uzak topraklara neden hakim olmak ister? 1933-34 yılları arasında Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti kurulur. Kurulduğu yıla göre de modern bir devlettir. Hanlık yönetimi gibi değildir. Anayasasında Türk Milleti ibaresi vardır. İslam Cumhuriyeti olduğundan Şeriat ile yönetilir fakat etnik olarak milletini İslam ümmeti değil de Türk Milleti olarak tanımlar. Bu devleti yönetmek veya yok etmek isteyen devletler ise;SovyetlerBirliği, BritanyaİmparatoprluğuveJaponya’dır. Görüldüğügibiyıllar geçtikte bölgede yeni güçler yeni aktörler belirmektedir. Doğu Türkistan Cumhuriyeti Devleti ise 1944-1946 (46-49) yılları arasında varlığını sürdürmüştür. Bu devleti baskı altında tutmak isteyen büyük güçler; Sovyetler Birliği, Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Britanya İmparatorluğudur. Görüldüğü gibi bu Ata yurdu her zaman büyük güçlerin birbirleriyle tepiştiği topraklar olarak kalmıştır ve kalmaya devam ediyor.
Doğu Türkistan, üç tarafıdağlarla çevrili saldırı ve savunma konumu bakımından oldukça elverişli topraklardır. Çin’in Batıya açılan kapısıdır aynı zamanda bundan dolayıdır ki Çin kendi açısından Doğu Türkistan’ı sürekli baskı altında tutması gerekmektedir. Batıya açılan kapısı olduğu gibi yer altı ve yer üstü zenginlikleri açısından da oldukça zengindir. Bu zenginlikte Çin devletinin iştahını kabartmaya devam etmektedir. Kömür rezervi Çin’in %40’ını, Doğalgaz rezervi %34’ü Petrol ise %35’ini oluşturmaktadır.
Çin’in batıya açılan kapısı derken; demiryolu, karayolu ve havayolu aktarmaları Doğu Türkistan’ın başkenti Urumçi’den dağılmaktadır. Doğu Türkistan’ın bağımsız olması demek Çin’in kısa zamanda erimesi demektir. Çin yönetimi Urumçi’yi Orta ve Güney Asya’nın çekim merkezi yapmak için elinden geleni yapmaktadır ve bunu kısa zamanda olmasa da uzun vade de yapacağını belli etmiştir. Bu Çin yönetiminin devlet politikası haline gelmiş,ulusal çıkarları etkileyen bir faktördür.
Doğu Türkistan, Doğu-Batı kültürlerinin buluşma noktasında ki kasıt ise İpek yolunun önemli bir güzergahı olduğundan kaynaklanmaktadır. Bu kültür buluşması dinsel anlamda da gerçekleşmektedir. Gök Tanrı, İslamiyet, Hristiyanlık, Maniheizm ve Budizm gibi dinler bölgede hüküm sürmüştür. Fakat şuan bölgede İslam dini yaygındır.
Doç. Dr. Erkin Ekrem Hocamızın vermiş olduğu konferans bu değerli bilgilerle geçmiş ve slayt gösterisi ile desteklenmiş, kalabalık bir genç grubun izlemesiyle son bulmuştur.
